Donderdag 9 maart 2017 is het World Kidney Day. Het thema van dit jaar is obesitas en gezonde leefstijl bij nierziekten. Degenen die hier veel over weten zijn Anneke van Egmond en Wesley Visser. Samen met Gerdien van Doorn zijn zij diëtisten in het Erasmus MC gespecialiseerd in voeding bij nierziekten. Zij leggen uit welke voedingsstoffen invloed hebben en wat je kunt doen voor de gezondheid van je nieren.
Overgewicht is voor niemand gezond. Naast het feit dat je hoge bloeddruk en suikerziekte kunt krijgen, is het ook schadelijk voor de doorbloeding van de nier. Overgewicht kan een transplantatie of donatie van de nier in de weg staan. In opdracht van de afdeling diëtetiek is een rapport geschreven over gewichtsbeheersing na transplantatie. Hieruit blijkt dat 57% van de mensen voor niertransplantatie overgewicht heeft. Na transplantatie daalt dit (mede door vochtverlies), maar daarna stijgt dit weer waarna je na 3 jaar weer op het oude gewicht zit. “Nieren vormen geen uitzondering op andere organen die getransplanteerd zijn. 67% van de ondervraagden denkt dat hun overgewicht door medicatie komt, maar weinig mensen denken dat hun leefstijl hier mee te maken heeft.”
Leefstijl
Gezonde voeding is dus belangrijk, maar de diëtisten adviseren ook (meer) te bewegen. De combinatie van die twee werkt het beste, zo blijkt uit eerdere studies. Alleen meer bewegen is veel minder effectief als je er niet gezond bij eet. “Als nierpatiënt is dit soms lastig, omdat je je vaak niet goed voelt. Hoe slechter je nierfunctie, hoe minder je beweegt, is het vaak. Na transplantatie mag je weer meer eten en drinken. Men vindt het dan vaak moeilijk om de juiste keuzes te maken. Het zou mooi zijn als er meer leefstijlprogramma’s zouden worden ontwikkeld voor na orgaantransplantatie.”
Zout
Minder zout is voor iedereen goed, maar vooral voor nierpatiënten. Zout zorgt voor een hogere bloeddruk en dan moet je nier veel harder werken om dit op te lossen (hyperfiltratie). Bij een zoutbeperking werken bepaalde medicijnen ook beter. “De overheid zou meer regels moeten opstellen voor de beperking van zout dat door fabrikanten in onze voeding wordt gestopt.” De zoutbeperking geldt overigens levenslang voor nierpatiënten, ook na transplantatie. “Wanneer je mensen goed voorlicht over hun dieet zie je dat men het echt heel goed kan volhouden. De urine wordt regelmatig getest en daarin kun je zien of een zoutbeperkt dieet wel of niet goed wordt gevolgd. Je kunt dus meten of je als patiënt goed bezig bent, wat weer extra motiveert om het vol te houden.”
Kalium
Wanneer je nieren niet goed werken, wordt kalium niet uitgeplast en hoopt het zich op in je bloed. Hierdoor kun je bijvoorbeeld hartritmestoornissen of in het ergste geval zelfs een hartstilstand krijgen. Daarom wordt vaak een kaliumbeperking geadviseerd, maar hoe streng deze beperking is verschilt per persoon. Kalium zit in onder andere groenten, fruit, aardappelen, melkproducten, chocola en koffie. Het kaliumgehalte wordt gemeten in het bloed. Uit onderzoek is gebleken dat veel patiënten na transplantatie hun kaliumbeperkt dieet voortzetten. Dit heeft nadelige gevolgen voor de overleving van de nier. Het is dus belangrijk dat je na transplantatie juist weer voldoende kalium moet gaan eten (volgens richtlijnen schijf van 5), maar overdrijf het niet. “Ook voor transplantatie proberen we de mensen zo gezond mogelijk te laten eten, maar indien nodig de kalium te beperken. We kijken daarbij naar het eetpatroon, bijvoorbeeld voldoende fruit maar dan minder koffie.”
Eiwit en fosfaat
Vroeger werd er vaak een strenge eiwitbeperking gegeven, maar dit is achterhaald. Als je ziek bent is een goede voedingstoestand juist van belang en daar helpt eiwit bij (spieropbouw). “Over het algemeen geldt dat we naar de algehele voedingstoestand kijken en per persoon een passend advies geven.” Voor transplantatie mag je niet zoveel producten waarin fosfaat zit eten. Fosfaat zit in eiwitrijke producten. Omdat de combinatie veel eiwit en weinig fosfaat in de praktijk moeilijk samen gaat, worden medicijnen (fosfaatbinders) voorgeschreven om het fosfaat af te voeren.
Als je dialyseert heb je naast bovenstaande beperkingen ook een vochtbeperking. Na een niertransplantatie is het juist belangrijk dat je weer voldoende drinkt. Als je een tijd gedialyseerd hebt, dan is dat erg lastig omdat je dat niet gewend bent.
Wanneer je nierfunctie na transplantatie goed is, kun je deze beperkingen weer laten varen. Alleen de zoutbeperking blijft van kracht.
Voedingsadvies
“Ondanks alle hierboven genoemde beperkingen, willen we niet de nadruk leggen op wat je niet mag, maar juist ook wat je nog wel mag. We willen de mensen helpen de juiste keuzes maken. Ook als men beperkte middelen heeft. Na transplantatie zien wij de mensen niet meer. Dit zou nog wel een grote invloed kunnen hebben op de gezondheid en herstel. Uit het eerder genoemde rapport is gebleken dat 67% van de deelnemers meer leefstijladviezen rondom transplantatie wil.”
Nog een laatste advies: “Neem het heft zelf in handen en zorg goed voor je lichaam. De overgang van voor naar na transplantatie is vaak best lastig. Van een dieet mag je ineens weer veel meer dingen eten en drinken. Doordat je je vaak na transplantatie beter voelt hebben veel mensen de neiging om overmatig te gaan eten. Als je twijfelt over de juiste balans, vraag je arts om een verwijzing naar een diëtist.”
Mocht je als donor willen of moeten afvallen voordat je kunt doneren en dit lukt je niet of onvoldoende, zoek dan hulp om de juiste balans tussen voeding en beweging te vinden.
